جزیرۀ کیش یکی از جزیره‌های خلیج فارس و از توابع بخش کیش، شهرستان بندر لنگه در استان هرمزگان و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است. در گذشته، این جزیره را به نام « قیس » می‌خواندند. شکل این جزیره بیضوی‌مانند است و در ۱۲کیلومتری کرانۀ شیبکوه جای گرفته‌است. این جزیره سالانه یک میلیون نفر گردشگر را به خود جذب می‌کند.
پیشینه
از آنچه در کتب تاریخی بازگو شده‌است برمی‌آید که از زمان هخامنشیان و سپس اشکانیان و ساسانیان، جزیرۀ کیش تحت تسلط ایران بوده و با گسترش اسلام، این جزیره به‌دست خلفای اموی افتاده‌است. این وضع تا سال ۲۴۹ ه.ق ادامه یافت. در این سال، یکی از ایرانیان اهل ری بر خلیفه خروج نمود و تمامی جزایر خلیج فارس و بحرین، ازجمله کیش را مسخر خود ساخت.
حاکمیت معنوی ایرانیان بر کیش از نامه‌های نگاشته توسط ایشان به زبان پهلوی کاملاً مشهود است. از دوران حکومت آل‌بویه کیش مجدداً به حکومت ایرانی بازگشت و بعدها در زمان سلجوقیان و اتابکان فارس و سپس ملوک هرمز و آل‌مظفر و تیموریان، این وضع ادامه یافت.
در دورۀ سلجوقیان، کیش به بزرگ‌ترین مرکز تجاری خلیج فارس تبدیل شد. در همین دوران، قیاصره در کیش به قدرت رسیدند. ایشان که در ابتدا بسیار فقیر بودند، با دزدی دریایی پایه‌های اقتصادی حکومت خود را مستحکم نمودند. حاکمان قیاصره که بر این جزیره حکمران بودند از نسل شخصی هستند به نام «قیس» این شخص از شهر سیراف که در منطقه «بنی‌خالد النّصوری» قرار دارد آمده بودند. آخرین حاکم جزیره کیش یا «قیس»، که از نژاد قیاصره بوده‌اند: مَلِک سلطان‌بن مَلِک قوام‌الدین‌بن مَلِک تاج‌الدین‌بن مَلِک‌شاه‌بن قیس‌بن مَلِک جمشید. او به‌دست سیف‌الدین ابونصر علی‌بن کیقباد، حاکم جزیره «هرمود»، به امر اتابک ابوبکر در تاریخ ۱۲ جمادی‌الثانی سال ۶۲۶ ه.ق (سه‌شنبه ۲۵ اردیبهشت ۶۰۸ خورشیدی) به قتل رسید، و با کشته شدن مَلِک‌سلطان، آخرین حاکم کیش، حکم سُلاله قیاصره بر کیش برای همیشه پایان یافت.
در دوران طلایی کیش، مورخان زیادی راجع به آن اظهارنظر کرده‌اند. ابن خرداد، ابن بطوطه و یاقوت حموی یا به کیش سفر کرده و یا در باب بزرگی آن سخنوری کرده‌اند. سعدی در آثار خود دو جا از جزیرۀ کیش و سفر به آن در این دوران یاد می‌کند.زکریا بن محمد بن محمود قزوینی در آثار البلاد و اخبار العباد می‌نویسد: «قیس جزیره‌ای‌ست در دریای فارس و دورش چهار فرسخ است و آبادانی دارد. شهری در کمال حسن و لطافت در آنجا بنا شده‌است و کشتی‌های هندیان به آن جزیره درآیند و تجارتگاه اهل هند و عجم و عرب است. آب چاه آشامند و حوض‌ها و آب‌انبارها ساخته‌اند.»در سرتاسر جزیره مسیر ویژه دوچرخه وجود دارد
از سال ۹۱۲ تا ۱۰۳۱ این جزیره نیز هم چون جزیره هرمز به دست پرتغالی‌ها افتاد و سرانجام در این سال، امامقلی‌خان، سپهسالار شاه عباس موفق به فتح خلیج فارس و بحرین و همه جزایر آن شد. و از آن پس کیش یکی از جزایر ایرانی خلیج فارس شناخته می‌شود.
تا سال‌های آغازین حکومت محمدرضا پهلوی، کیش مرکز صید ماهی و مرکز تجارت مروارید خلیج فارس بوده است. با ورود مروارید ژاپن به بازار ایران، به تدریج از اهمیت مروارید کیش کاسته شده و کیش نیز اهمیت خود را از دست داد.در سال ۱۳۴۹ هیئتی از مشاوران ایرانی و آمریکایی، جزیره کیش را مورد بازدید قرارداد و با توجه به ویژگی‌های طبیعی، سواحل زیبای مرجانی و آب‌های زلال اطراف آن، به عنوان مرکز توریستی بین‌المللی انتخاب شد. محمدرضا شاه با استفاده از بودجه دولت اقدام به توسعه جزیره کیش کرد. به دستور شاه، تمام زیرساخت های مدرن از جمله هتل، نمایشگاه بین‌المللی، فرودگاه، کازینو و اقامت‌گاهی برای استفاده شاه و خانواده‌اش ساخته شد.
به گفته اسدالله علم، تا پیش از انقلاب ایران، جزیره کیش با هوای مطبوعش در زمستان‌ها، به عنوان محل اقامت و تفریح خانواده سلطنتی مورد استفاده قرار می‌گرفت.جزیره کیش در سال ۱۳۶۱ به عنوان نخستین منطقه آزاد اقتصادی کشور برگزیده شد. امروزه اقتصاد کیش برپایه گردشگری و تجارت استوار است.
وجه تسمیه
وجه این آن است که چون بر بلندیهای اطراف هرموز برمی آیند مانند کیش که ترکش باشد به نظر درمی آید.در لهجه مردم بومی به کانال عمیقی که محل خروج آب از قنات می باشد نیز می گویند زیرا تنها جزیره در خلیج فارس که دارای قنات آب شیرین بوده است می باشد.مانند کیش یا دم کیش بسته که نام قنات آبی است در بخش فارغان استان هرمزگان
